İçindekiler
.
Çocuklarla çalışırken ailelerinden en çok “benim söylediklerimi dinlemiyor”, “benim söylediklerimi yapmıyor”, “koyduğumuz kurallara uymuyor” cümlelerini duyuyorum. Aynı çocuğun öğretmeni ile görüştüğümde “sınıf kurallarına uymuyor”, “söz dinlemiyor” şeklinde aileyi destekler nitelikte cümleler duyuyorum. Ev ortamında gelişemeyen sınırlar/kurallar, genellikle çocukların sosyalleşebileceği okul hayatında da sınırlara/kurallara uymamasına neden oluyor.
Ne yazık ki sınırlar ve kurallar konusunda problem yaşayan çoğu çocukla çalışmaya başlamam çocuğun okul hayatının ilk yıllarında gerçekleşiyor. Bu durumda çocuğa hem evde hem de okulda bir anda konulmaya çalışılan sınırlar ve kurallar çocukta strese, kaygıya veya direnç durumuna neden olabiliyor. Çocuğun okul hayatından önce sınırlar ve kurallar kavramlarını öğrenmesi gerekmektedir. Bu gelecekteki sosyal hayatına olumlu anlamda katkı sağlayacaktır.
Sınırları ve kuralları olmayan bir aileyi trafik lambası olmayan bir kavşağa benzetebiliriz. Trafik lambası olmayan bir kavşak nasıldır? Hangi araba ne zaman geçecek, önce kim geçecek, kim kime yol verecek gibi konular belirsizdir. Sınırları ve kuralları olmayan bir ailede büyüyen çocuk neyi, ne zaman, nerede, yapacağını bilememektedir. Sınırlara ve kurallara dair yol gösterici işaretleri olmadığı için güvensizlik ve tedirginlik hissedebilir. Sınırlar ve kurallar çocukta oluşmadığında okul hayatında, sosyal yaşamında ve arkadaşlık ilişkilerinde zorluk yaşandığı gözlemlenebilir.
.
Sınırlar ve Kurallar ile Kazanımlarımız
- Küçük yaşlarından itibaren neyi, nerde, ne zaman, nasıl, kimle yapacağını öğrenen çocuk ile çocuğun yaşayabileceği tehlikeli durumlara karşı çocuğu korumak mümkün hale gelebilir.
- Çocuğun daha fazla iyi alışkanlıklar geliştirmesini ve doğru yönlendirme yapılması sağlanır.
- Sosyal ortamların kendine özgü kuralları olur. Küçük yaşlarından itibaren içinde bulunduğu sosyal ortamın kurallarına uyan çocuk gelecekte yeni katılacağı sosyal ortamlardaki uyum için beceri kazanır ve geliştirir.
- Sınırlar çocukların öz denetim becerileri geliştirmesine yardımcı olur. Çocuk kendi kendine yetecek hale gelir.
- Çocuklara hayatta her zaman seçim yapma şanslarının olduğunu ve seçimleri sonucunda sorumluluk almaları gerektiğini öğretir.
- Çocuğa seçim yapma şansı vermek aynı zamanda çocuğa fırsat vermeyi ve çocuğun yeni şeyler deneyimlemesini de sağlar.
- Çocuklar, sınırlar sayesinde istedikleri her şeye her an ulaşmalarının mümkün olmadığını öğrenir.
- Sınırlar, çocukları hem fiziksel hem psikolojik anlamda güvende hissettirir.
- Çocuk ve diğer aile bireyleri arasında yaşanabilecek problemlerin önüne geçer, daha huzurlu bir aile ortamı sağlar.
.
Sınır Türleri
Esnek Sınırlar
Sınırlar ve kurallar eğer esnek şekilde konmuşsa, kurallar vardır fakat uygulanmaz. Ebeveynler isteklerini defalarca kez tekrarlar fakat çocukla pazarlık edilir. Güç ve kontrol çocuktadır. Çocuk “istediğimi yaparım” düşüncesiyle sorumluluk almaz.
Kısıtlayıcı Sınırlar
Sınırlar ve kurallar eğer kısıtlayıcı şekilde konmuşsa, denetleme ve kontrol aşırı derecededir. Çocuğun yeni şeyler denemesine ve keşfetmesine izin verilmez. Ebeveynler “ben kontrol etmezsem yanlış yapar” düşüncesindedir, bu durum da çocukta sorumluluk alamamasına yol açar.
Tutarsız Sınırlar
Sınırlar ve kurallar tutarsız şekilde konmuşsa, çocuğun bir davranışı ebeveynlerinin gözünde bir olumlu bir olumsuz şekilde görülür. Bu durum çocukta güvensizliğe neden olur ve çocuk nerede duracağını, ne yapacağını bilemez.
Kesin Sınırlar
Sınırlar ve kurallar kesin bir şekilde konmuşsa, çocuk kendini güvende hisseder. Çünkü burada sınırlar ve kurallar koyulurken içinde bulunulan koşullar göz önünde bulundurulmuş, çocuğun yaşına uygun hareket edilmiş, sebepler ve sonuçlar çocuğa net bir şekilde açıklanmış, ebeveynin sözleri ve davranışları arasında uyum sağlanmıştır. Kesin sınırlarla ve kurallarla büyüyen çocukta sorumluluk alma duygusu gelişir.
.
Sınır ve Kural Koyarken Dikkat Etmesi Gereken 5 Madde
- Ebeveynler otorite değil, rehber figüründe olmalıdır.
- Sınırları ve kuraları koyan tek ebeveyn olmamalıdır. Sınırlar ve kurallar ortak olmalıdır.
- Sınırlar ve kurallar çocuğun yaşına uygun olmalıdır.
- Sınırlar ve kurallar net, tutarlı, esnek ve sürdürülebilir olmalıdır.
- Çocuğun bağımsızlık duygusu ve sorumluluk alması desteklenmelidir.
Sağlıklı Çocuk Gelişimini Destekleyen Mutlaka Konulması Gereken Kurallar
Her ailenin kuralları ve sınırları kendine özgü olsa da, bazı kuralları ve sınırları sağlıklı çocuk gelişimini desteklediği için tüm ailelere öneririz.
- Yemek yeme, uyku düzeni ve öz bakım kuralları
- Vurma, itme gibi başkasına zarar vermemeye dair kurallar
- Mülkiyet duygusu
- Yabancılarla olan iletişimlere dair kurallar
Melius Psikoloji Merkezine çocuğa sınır ve kural koymada zorlanarak başvuran ebeveynlere, uzmanlarımız aileye özel ayrıntılı değerlendirmelerini yaptıktan sonra yine aileye özel bilimsel kanıt temelli yaklaşımlarla danışmanlık hizmeti sunar. Bu durumda hem çocuk ile hem de ebeveynlerle beraber çalışırız. Sizlere etkili bir biçimde yardımcı olabilmek için sizleri Melius Psikoloji Merkezine bekliyoruz.
Konuyla İlgili Destek Alabileceğiniz Psikoloğumuz
Psikolog Cansu KAPLAN
Çocuk, Ergen, Yetişkin, Çift ve Aile Danışmanı
